مسئولیت حقوقی و کیفری پزشک از دیدگاه فقه امامیه و حقوق موضوعه ی ایران

حرفه ی پزشکی به عنوان یکی از مشاغل مهم، از دیرباز ارج و منزلتی فراوان دارد. حتّی در میان باستانی ترین اقوام، علم طب چندان محترم و گرامی بوده که برای انتظام بخشیدن به آن، قوانین و نظاماتی وضع شده بود. این منزلت و اعتبار شغلی باعث می شد که پزشکی به صورت حرفه ای مقدّس جلوه گر نموده و شاغلین به آن خود را ملزم به رعایت بسیاری از مسائل اخلاقی و انسانی بدانند. امروزه نیز تمام فارغ التحصیلان رشته ی پزشکی موظفند پس از پایان تحصیلات خود سوگند خورده و خویشتن را به رعایت مقررات اخلاقی و شئون حرفه ی پزشکی مقیّد سازند. عدم آگاهی تفصیلی پزشکان با وظایف و مسئولیتهای قانونی، منجر به صدور کیفرخواست های ناخواسته ای می شود که از یک سو پزشکان خاطی را در چنگال عدالت گرفتار ساخته و از سوی دیگر باعث ایجاد چالشهایی در علم پزشکی می شود. لذا قانون گذاران کشورهای مختلف از جمله ایران به خاطر حمایت از قواعد اخلاق پزشکی و همچنین حفظ حقوق فردی و نظم اجتماعی، در چنین مواردی پزشکان متخلّف را از نظر جزایی مسئول و مستحق تحمیل مجازات می شناسند. در خصوص مسئولیّت پزشک از نظر فقهاء دو دیدگاه عمده وجود دارد. دیدگاه اول: دسته ای از فقهاء معتقدند که در جمع بین ضرورت و نیاز جامعه ی انسانی به پزشک و احترام نفس انسان باید مصلحت اجتماع را در نظر گرفت و پزشک را مصون از مسئولیّت خسارات وارده به بیمار دانست. دسته ی دوم از فقهاء با عنایت به کرامت فرد و بزرگداشت منزلت وی، پزشک را ضامن تمام زیانهایی می دانند که از راه معالجه ی وی به بیماران وارد شده است. از این رو هدف پژوهش حاضر بر این مبنا استوار گردیده است که با محور قرار دادن نظرات فقهاء و حقوقدانان به انتخابی منطقی سازگار با نیازهای جامعه، جامع منافع بیماران و حافظ حقوق پزشکان دست یابیم شاید بتواند پاسخگوی مشکلات و معضلات موجود بر سر راه مسئولیّت پزشک باشد.